Geschiedenis

Sandfirden is gebouwd op oude zandrug, ook wel de Gravinnewei genoemd. Deze dekzandrug die ontstond in de ijstijd, loopt helemaal van Langweer, via Lippenwoude en Osingahuizen naar Sandfirden om daarna te eindigen in Workum. Deze hoger gelegen plekken werden door de mensen gekozen om dorpen op te bouwen.

In 1132 komt Sandforde voor het eerst voor in de boeken. Er werd toen door de Utrechtse bisschop orde op zaken gesteld in het Sint Odulphus klooster in Stavoren (destijds eigenaar van de kerk), vanwege oneerbaar gedrag van de XII priesteren in Stavoren. Paus Innocentius IV beslist over Sandfirden.

Een hard bewijs voor het bestaan van een kleine 12e eeuwse kapel op Sandfirden vormt de oude stenen sarcofaag die bij graafwerkzaamheden werd gevonden. Deze kisten werden in de 11e en 12e eeuw gemaakt aan de Main in Duitsland. De versierde deksel van deze stenen grafkist ligt nu onder de houten vloerdelen voorin de kerk. Wie er in de kist heeft gelegen is onduidelijk, maar de enige die zo’n kostbare grafkist kon veroorloven moet wel een geestelijke uit het Sint Odulphusklooster zijn geweest.

In 1396 versloeg Albrecht van Beieren de Friezen, daarom kon hij in 1399 de kerk wegschenken aan Albertus heren Gossen, dit gebeurde met goedkeuring van de abt van het Sint Odulphusklooster. Door deze transactie komt Sandfirden weer tevoorschijn in de archieven.

Dat de kerk een belangrijke functie in het dagelijks leven moet hebben gehad, blijkt uit een acte uit 1494. Er werd toen land te koop aangeboden aan het zusterklooster van Workum. De kerk was het belangrijkste stenen gebouw waar iedereen naar binnen kon en een plek waar je bovendien niet mocht liegen, dus geschikt voor het afhandelen wettelijke zaken.

In maart 1543 werd er een waterkering van houten palen aangelegd om te voorkomen dat de kerk en het pastoershuys in het meer zouden verdwijnen. Men moest hiervoor grote schulden maken, wat werd betaald door het hele kerkelijk bezit te verkopen. 

In 1732 verkeerde de kerk in slechte staat. Er werd besloten de kerk af te breken en in mei werd begonnen aan nieuwbouw. In september was de nieuwe kerk gereed. Dit werd betaald door de ongeveer 50 inwoners en een subsidie van de provincie. Het bestek van de nieuw te bouwen kerk, bestaande uit 27 artikelen en een bouwtekening, is goed bewaard gebleven en interessant om te lezen. Het jaartal 1732 is nog steeds te zien op de westgevel van de kerk.

Tijdens de Stormvloed van 1825 kwam het water de bewoners van Sânfurd weer tot aan de lippen te staan. Tussen 3 en 5 februari 1825 werden Friesland, maar ook Groningen, Overijssel, Utrecht en Holland getroffen door ernstige dijkdoorbraken en overstromingen. Het schijnt dat de bewoners van Sânfurd samen met de koeien op de kerkterp verbleven; op het hoogste punt van het dorp had je de beste kansen om de stormvloed te overleven.

In de Tweede Wereldoorlog (1944) was het een drukte van belang in de kerk vanwege de vele onderduikers in de omgeving. De Duitse bezetter stak een boerderij op Sandfirden in brand, omdat er wapens in de boerderij zouden zijn opgeslagen.

In 1970 trof een blikseminslag de toren van de kerk. Een deel van toren verdween, en moest weer worden opgebouwd. In 1978 is Stichting Sânfurd opgericht met als doel het vervallen kerkje in Sandfirden te behouden voor de toekomst en het unieke karakter van het dorp Sandfirden te bewaren.

Heden ten dage is de kerk een populaire trouwlocatie. Maar ook voor kerkdiensten, begrafenissen, concerten en andere culturele activiteiten wordt het kerkje nog regelmatig gebruikt. In 2018, tijdens het Europese Culturele Hoofdstadjaar van Leeuwarden/Fryslân, werden oude verhalen over Sânfurd weer ten gehore gebracht tijdens de theater manifestatie ‘De 7 fan Sânfurd’.

Rode draad hierin vormde melkrijder Grutte Meine. Meindert Ykema woonde zijn hele leven naast de kerk. Hij werd ook wel de burgemeester van Sânfurd genoemd. Er staat nu nog een gedenkpaaltje voor zijn huis. Hij molk een paar koeien en met zijn paard en wagen bracht hij iedere dag de melkbussen van de Sandfirder boeren naar het dorp. Daarnaast verspreidde hij de nieuwtjes. 

Sânfurd heeft een interessante geschiedenis. Als u hierover meer wilt weten kunt u het boekje ‘Tot genoegen der besteders, 900 jaar kerkhistorie van Sandfirden’ van Albert Reinstra lezen. Dit boekwerk vormt ook de bron voor bovenstaande samenvatting over de geschiedenis van het dorp.

Ook is het mogelijk dat wij een korte lezing over de historie van Sânfurd voor u verzorgen, waarbij ook enkele historische voorwerpen kunnen worden bezichtigd. Stuur een e-mail naar sanfurd1732@kpnmail.nl om te informeren naar de mogelijkheden voor groepen.